برای سلامت دندان چه بخوریم؟ بهترین غذاها و نوشیدنی ها برای دندان!

گاهی وقت‌ها در مطب، وقتی نتیجه معاینه را برای بیمار توضیح می‌دهم، می‌پرسم: رژیم غذایت چطور است؟ و معمولاً اولین واکنشی که می‌شنوم این جمله است: فکر نمی‌کردم خورد و خوراک این‌قدر روی دندان اثر داشته باشد.

شاید شما هم همین حس را داشته باشید. خیلی از ما فکر می‌کنیم مسواک و نخ دندان یا دهانشویه همه چیزی است که برای مراقبت از دهان و دندان باید انجام دهیم؛ اما واقعیت این است که بخش بزرگی از سلامت دندان ها با تغذیه مناسب به دست می‌آید.

غذاهایی که هر روز می‌خوریم، می‌توانند لایه مینا را قوی‌تر کنند، التهاب لثه را آرام‌تر کنند یا برعکس، زمینه پوسیدگی‌های عمیق را فراهم کنند. اگر انتخاب‌های غذایی‌مان درست باشد، حتی بدون تغییر در سبک زندگی، می‌توانیم قدم بزرگی برای حفظ دندان‌ها برداریم. این مقاله برای همین نوشته شده تا شما با خیال راحت بدانید برای سلامت دندان چی بخوریم و یا چه چیزهایی را بهتر است کنار بگذاریم.

توصیه های دکتر محمد سامنی در خصوص تغذیه های مفید برای سلامت دندان در زیر لیست شده است:

۱۰ غذای مفید برای سلامت دندان

گاهی تصور می‌کنیم مواد غذایی فقط روی وزن و انرژی روزانه‌مان اثر دارند، اما دندان‌ها از همان اولین لقمه‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

نوع غذایی که انتخاب می‌کنیم، می‌تواند میزان بزاق، مقدار اسید دهان، روند بازسازی مینای دندان و حتی سلامت لثه را تغییر دهد. اگر هدف شما تقویت دندان‌ها و کاهش پوسیدگی است، این ۱۰ ماده غذایی انتخاب‌های مطمئن، ساده و کاملاً کاربردی هستند.

۱. لبنیات کم چرب (ماست، شیر، دوغ بدون نمک)

لبنیات یکی از بهترین منابع طبیعی کلسیم و فسفر است؛ دو ماده‌ای که در ساختار مینای دندان نقش اساسی دارند. ماست به دلیل باکتری‌های مفیدش محیط دهان را متعادل می‌کند و شیر، محیط اسیدی دهان را کاهش می‌دهد.

بهتر است لبنیات را در وعده صبح یا عصر مصرف کنید تا در طول روز به تثبیت مواد معدنی دندان‌ها کمک کند. انتخاب نوع کم‌چرب، باعث می‌شود بدون افزایش کالری، به سلامت دهان کمک شود.

۲. پنیر

پنیر نسبت به لبنیات دیگر اثر قلیایی کننده بیشتری دارد و می‌تواند اسیدهای مضر دهان را خنثی کند. اسید یکی از اصلی‌ترین دلایل تخریب مینای دندان است و مصرف پنیر بعد از غذا، مانند یک محافظ طبیعی عمل می‌کند. یک تکه کوچک پنیر بعد از ناهار یا شام می‌تواند مانع از کاهش مواد معدنی مینا شود و از حساسیت دندانی جلوگیری کند.

۳. تخم مرغ

تخم مرغ سرشار از ویتامین D است؛ ماده‌ای که به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند. بدون ویتامین D، حتی اگر بهترین منابع کلسیم را مصرف کنید، بدن نمی‌تواند از آنها به‌درستی استفاده کند. مصرف تخم مرغ در وعده صبحانه یا ناهار، همراه با سبزیجات، یک ترکیب عالی برای سلامت دندان‌ها و استخوان فک ایجاد می‌کند.

۴. ماهی‌های چرب (مثل سالمون و قزل‌آلا)

این ماهی‌ها منابع فوق‌العاده‌ای از ویتامین D و اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. امگا ۳ به کاهش التهاب لثه و تقویت بافت‌های نگه‌دارنده دندان کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده افرادی که امگا ۳ بیشتری مصرف می‌کنند، کمتر دچار التهاب لثه و خونریزی‌های ناگهانی می‌شوند. دو وعده ماهی در هفته برای سلامت دهان کاملاً کافی است.

۵. سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کاهو، کلم)

این سبزیجات سرشار از مواد معدنی مفید و فیبر بالا هستند. فیبر باعث افزایش بزاق می‌شود و بزاق، مهم‌ترین خط دفاعی طبیعی دهان در برابر پوسیدگی است. مصرف سبزیجات برگ‌سبز در سالاد یا کنار غذا، سطح مواد معدنی بدن را بالا نگه می‌دارد و به بهبود سلامت لثه کمک می‌کند.

۶. هویج تازه

هویج خام یک جرم گیر طبیعی برای دندان‌هاست. جویدن هویج باعث افزایش جریان بزاق می‌شود و به پاکسازی سطح دندان‌ها کمک می‌کند. فیبر موجود در آن هم باعث کاهش رشد باکتری‌های مضر می‌شود. میان وعده عصر یک عدد هویج می‌تواند جایگزین سالمی برای خوراکی‌های شیرین باشد.

۷. سیب

سیب شاید شیرینی ملایمی داشته باشد، اما قندش سریع جذب نمی‌شود و نوع بافت آن به پاک شدن ذرات غذا کمک می‌کند. هنگامی که سیب را می‌جوید، بزاق بیشتری تولید می‌شود و همین بزاق اسید دهان را کاهش می‌دهد. مصرف سیب بعد از غذا می‌تواند به تمیز شدن دندان‌ها کمک کند؛ البته جایگزین مسواک نیست.

۸. بادام

بادام سرشار از کلسیم، چربی‌های سالم و پروتئین است و قند بسیار کمی دارد. همین ویژگی‌ها آن را به یکی از بهترین میان وعده‌ها برای جلوگیری از پوسیدگی تبدیل می‌کند. مصرف ۱۰ تا ۱۵ عدد بادام خام در روز (نه شور و نه تفت‌داده) برای تقویت دندان‌ها کافی است.

۹. کنجد

کنجد مقدار زیادی کلسیم دارد و هنگام جویدن، سطح دندان را به‌طور طبیعی جرم زدایی می‌کند. این خاصیت به کاهش پلاک و افزایش استحکام دندان کمک می‌کند. بهترین روش مصرف، افزودن مقدار کمی کنجد به سالاد یا ماست است.

۱۰. گوشت مرغ و بوقلمون

این گوشت‌ها پروتئین بالا و فسفر غنی دارند که هر دو در فرآیند بازسازی مینای دندان نقش مهمی دارند.

فسفر و کلسیم معمولاً باهم عمل می‌کنند و نبود هرکدام باعث ضعف بافت دندان می‌شود. مصرف این گوشت‌ها در وعده ناهار یا شام، همراه با سبزیجات، بهترین تعادل غذایی را ایجاد می‌کند.

۱۰ نوشیدنی مفید برای استحکام دندان

نوشیدنی‌ها بیش از چیزی که تصور می‌کنیم روی سلامت دندان‌ها اثر می‌گذارند. برخلاف غذاها که مدت کوتاهی در دهان هستند، مایعات در تمام حفره دهانی حرکت می‌کنند و می‌توانند محیط دهان را اسیدی‌تر یا قلیایی‌تر کنند، مینای دندان را تقویت یا تضعیف کنند و حتی روی سلامت لثه اثر بگذارند. انتخاب نوشیدنی مناسب در طول روز، گاهی از چند بار تغییر رژیم غذایی مهم‌تر است.

نوشیدنی‌های زیر از نظر علمی و تجربی، جزو بهترین گزینه‌ها برای استحکام دندان هستند.

۱. آب ساده

آب مهم‌ترین نوشیدنی برای حفظ سلامت دهان است. شستشوی مداوم دهان، کاهش اسید، افزایش جریان بزاق و پاک کردن باقی مانده غذاها همگی با نوشیدن آب انجام می‌شود. نوشیدن چند جرعه آب بعد از هر وعده، ساده‌ترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی است. اگر دهانتان خشک می‌شود، آب سرد و کم جرعه بهترین گزینه است.

۲. شیر کم چرب

شیر ترکیبی طبیعی از کلسیم، فسفر و پروتئین کازئین دارد که همگی در تقویت مینا نقش مهمی دارند. شیر همچنین اسید دهان را خنثی می‌کند و محیطی مناسب برای بازسازی مواد معدنی دندان ایجاد می‌کند. نوشیدن یک لیوان شیر عصرگاهی یا همراه با صبحانه می‌تواند به مرور استحکام دندان‌ها را افزایش دهد.

۳. دوغ بدون نمک

دوغ نسبت به شیر سبک‌تر است و اگر نمک پایین داشته باشد، یک نوشیدنی مفید برای تعادل محیط دهان محسوب می‌شود.

باکتری‌های مفید دوغ به سلامت دهان کمک می‌کنند و PH دهان را در محدوده مناسب نگه می‌دارند. بهترین شیوه مصرف، همراه ناهار یا عصرانه و بدون افزودنی‌هایی مثل نعناع صنعتی است.

۴. چای سبز

چای سبز سرشار از آنتی اکسیدان‌های «کاتچین» است که باکتری‌های مضر دهان را کاهش می‌دهند و التهاب لثه را کم می‌کنند. مصرف منظم چای سبز می‌تواند خطر پوسیدگی را کاهش دهد و بوی دهان را بهتر کند. بهتر است چای سبز بدون شکر و کمی ولرم مصرف شود تا اثر محافظتی آن حفظ شود.

۵. دمنوش بابونه

بابونه خاصیت آرام بخشی دارد و به کاهش التهاب بافت‌های دهان کمک می‌کند. اگر لثه‌ها حساس یا ملتهب هستند، یک فنجان دمنوش بابونه قبل از خواب می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند. این دمنوش باید بدون شکر و خیلی داغ مصرف نشود تا به مینا آسیب نرساند.

۶. آب هویج تازه

آب هویج مقدار زیادی ویتامین A دارد که برای سلامت لثه ضروری است. این نوشیدنی اگر بدون شکر و رقیق مصرف شود، می‌تواند ترمیم بافت‌های لثه را بهبود دهد. بهتر است آب هویج را تازه و در وعده عصرانه مصرف کنید تا بدن مواد مغذی را بهتر جذب کند.

۷. آب کرفس

آب کرفس یک نوشیدنی کم کالری با فیبر محلول است که تولید بزاق را افزایش می‌دهد. بزاق اسیدهای مضر دهان را خنثی می‌کند و از تهاجم باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. مصرف آب کرفس به‌صورت ترکیب شده با سبزیجات دیگر، بهترین راه دریافت مواد مغذی بدون طعم تند و شدید است.

۸. شیر بادام 

برای افرادی که لبنیات مصرف نمی‌کنند، شیر بادام یکی از بهترین جایگزین‌هاست. اگر نوع غنی‌شده از کلسیم و ویتامین D انتخاب شود، می‌تواند بیشتر از شیر گاو برای استحکام دندان مفید باشد. مصرف روزانه یک لیوان شیر بادام بدون شکر، انتخابی سالم و مناسب برای جلوگیری از پوسیدگی است.

۹. آب نارگیل طبیعی

آب نارگیل منبعی طبیعی از الکترولیت‌هاست و به هیدراته ماندن بدن کمک می‌کند. دهان خشک یکی از عوامل اصلی پوسیدگی است و آب‌نارگیل می‌تواند این مشکل را کاهش دهد. البته باید نوع بدون افزودن شکر انتخاب شود تا اثر محافظتی آن کم نشود.

۱۰. آبلیمو بسیار رقیق‌شده

اگر آبلیمو به شدت رقیق باشد و بعد از آن دهان با آب شسته شود، می‌تواند به جذب برخی مواد معدنی کمک کند. اما باید با احتیاط مصرف شود، زیرا اسیدهای قوی، در صورت رقیق نشدن به مینا آسیب می‌زنند. بهترین روش این است که چند قطره آبلیمو را در یک لیوان آب سرد حل کنید و از تماس مستقیم با دندان‌ها جلوگیری کنید.

قرص‌ها و مکمل‌های مفید برای دندان

سلامت دندان‌ها فقط به مسواک، نخ دندان و جرم گیری وابسته نیست. بدن برای ساخت و ترمیم مینای دندان، حفظ سلامت لثه‌ها و تقویت استخوان فک به برخی مواد مغذی نیاز دارد. اگر این مواد از طریق غذا تأمین نشود، مکمل‌ها می‌توانند کمک کننده باشند.

البته هیچ مکملی جایگزین درمان‌های دندانپزشکی نیست و اگر مشکل خاصی وجود دارد، مراجعه به پزشک ضروری است. اما برخی مکمل‌ها وجود دارند که معمولاً نیازی به نسخه ندارند و در صورت مصرف درست، می‌توانند به سلامت دهان کمک کنند.

۱. کلسیم

کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی برای استحکام دندان و استخوان فک است. اگر میزان کلسیم بدن پایین باشد، بافت سخت دندان‌ها مقاومت خود را از دست می‌دهد و احتمال ساییدگی و پوسیدگی افزایش پیدا می‌کند.

مکمل‌های کلسیم معمولاً بدون نسخه در دسترس‌اند، اما بهتر است همراه غذا مصرف شوند تا جذبشان بهتر باشد. نوع «کلسیم سیترات» برای کسانی که مشکلات گوارشی دارند مناسب‌تر است.

۲. ویتامین D3

بدن بدون ویتامین D نمی‌تواند کلسیم را به درستی جذب کند. کمبود این ویتامین یکی از دلایل ضعف مینا و حساسیت دندانی است. مکمل D3 معمولاً در دوزهای ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد به‌صورت روزانه یا هفتگی استفاده می‌شود و نیازی به نسخه ندارد. مصرف آن همراه وعده حاوی چربی (سالم) مانند آجیل یا ماهی، جذبش را افزایش می‌دهد.

۳. منیزیم

منیزیم به همراه کلسیم در فرآیند Mineralization دندان‌ها نقش دارد. مقدار مناسب منیزیم می‌تواند به کاهش حساسیت دندانی و بهبود عملکرد عضلات فک کمک کند. مکمل‌های منیزیم ملایم (مثل منیزیم گلیسینات) معمولاً باعث مشکلات گوارشی نمی‌شوند. مصرف شبانه آن می‌تواند خواب و آرامش عضلات را بهتر کند.

۴. ویتامین K2

ویتامین K2 کمتر شناخته شده است، اما نقش مهمی در جهت دهی کلسیم به سمت استخوان و دندان دارد. یعنی کمک می‌کند کلسیم در جای درست تجمع پیدا کند و در رگ‌ها یا بافت‌های نرم رسوب نکند.

بسیاری از مکمل‌های ویتامین D، K2 را هم همراه خود دارند. بهترین زمان مصرف، همراه غذا و یک‌بار در روز است.

۵. روی (Zinc)

زینک برای تقویت سیستم ایمنی و ترمیم سریع‌تر بافت‌های دهان ضروری است. کمبود آن می‌تواند باعث التهاب لثه، زخم‌های دهانی و حتی کاهش حس چشایی شود. مکمل زینک معمولاً در دوزهای پایین بدون تجویز پزشک قابل استفاده است، اما بهتر است هم‌زمان با لبنیات مصرف نشود چون جذبش کاهش پیدا می‌کند.

۶. پروبیوتیک‌های دهانی

این نوع پروبیوتیک‌ها مخصوص سلامت دهان هستند، نه برای دستگاه گوارش. آن‌ها باکتری‌های مضر دهان را کاهش می‌دهند، بوی بد دهان را بهتر می‌کنند و از التهاب لثه‌ها می‌کاهند.

بهترین نوع پروبیوتیک دهانی به صورت قرص مکیدنی است تا مستقیماً در دهان اثر کند. مصرف روزانه آن، مخصوصا قبل از خواب، بسیار مفید است.

۷. روغن ماهی Omega-3

اگرچه امگا ۳ بیشتر به عنوان مکمل قلب و مغز شناخته می‌شود، اما نقش مهمی در کاهش التهاب لثه دارد. افرادی که به بیماری‌های لثه مستعد هستند، با مصرف منظم امگا ۳ می‌توانند شاهد کاهش خونریزی و حساسیت لثه باشند. مصرف روزانه یک کپسول همراه غذا کاملاً کافی است.

مصرف مکمل‌ها باید منطقی و بر اساس نیاز بدن باشد. اگر رژیم غذاییتان کامل است، لزومی ندارد همه این مکمل‌ها را مصرف کنید. اما اگر در آزمایش خون کمبود ویتامین D، کلسیم یا منیزیم دیده شود، مصرفشان می‌تواند به سلامت دندان کمک قابل توجهی کند.

برای تقویت مینای دندان چی بخوریم؟

مینای دندان مثل یک زره طبیعی از دندان‌ها محافظت می‌کند، اما برخلاف استخوان، توان بازسازی بالایی ندارد. یعنی اگر آسیب ببیند، فقط می‌توانیم روند فرسایش را کند کنیم و با تغذیه درست، به معدنی شدن دوباره (Remineralization) کمک کنیم.

بنابراین هر ماده غذایی که بتواند کلسیم، فسفر، ویتامین‌های تقویت کننده جذب مواد معدنی یا ترکیبات محافظت‌کننده از محیط دهان را فراهم کند، می‌تواند در حفظ لایه مینا نقش مؤثر داشته باشد.

۱. منابع کلسیم و فسفر 

کلسیم و فسفر برای بازسازی سطح مینا ضروری هستند. پیش‌تر درباره لبنیات و بادام صحبت کردیم، اما برای تقویت مینا مهم است این مواد در کنار هم مصرف شوند تا تعادل مواد معدنی در دهان حفظ شود. ترکیب یک میان وعده ساده شامل چند عدد بادام و یک لیوان شیر یا ماست ساده، یکی از بهترین موارد برای تقویت مینای دندان محسوب می‌شود.

۲. غذاهای سرشار از ویتامین D

قبلاً مکمل ویتامین D و منابع غذایی مثل تخم مرغ و ماهی را نام بردیم؛ اما نکته مهم در تقویت مینا این است که ویتامین D به طور مستقیم باعث افزایش چسبندگی کلسیم در سطح دندان می‌شود. اگر در طول روز مقدار کمی چربی سالم (مثل گردو یا روغن کنجد) همراه منابع D مصرف شود، جذب بهتر صورت می‌گیرد و اثرش روی مینا بیشتر خواهد بود.

۳. مواد غذایی با پلی‌فنول‌های محافظ

در بخش نوشیدنی‌ها از چای سبز گفتیم، اما تأثیرش روی مینای دندان متفاوت است. پلی فنول‌ها می‌توانند باکتری‌های تولید کننده اسید را کاهش دهند و محیط دهان را کمتر تخریبی کنند. نوشیدن چای سبز ولرم بین وعده‌ها، زمانی که دهان اسیدی‌تر است، یک راه مؤثر برای محافظت از سطح مینا است.

۴. توت فرنگی و انواع توت‌ها

این گروه خوراکی‌ها سرشار از آنتی اکسیدان و ویتامین C هستند. ویتامین C برای سلامت لثه ضروری است و وقتی لثه سالم باشد، فشار روی مینای دندان کمتر می‌شود. توت‌ها همچنین مقدار کمی اسید ملایم دارند که اگر همراه با آب مصرف شوند، می‌توانند به پاک شدن سطح دندان بدون آسیب کمک کنند. بهترین حالت، مصرف همراه ماست ساده یا بعد از شست و شوی دهان است.

۵. آووکادو

آووکادو چربی‌های مفید و مقدار مناسبی ویتامین E دارد. این ترکیب می‌تواند التهاب بافت‌های اطراف دندان را کاهش دهد و با ایجاد یک لایه چربی ملایم روی دندان، موقتاً از تماس مستقیم اسیدهای غذایی با مینا جلوگیری کند. مصرف نصف آووکادو در وعده صبحانه یا میان‌وعده، برای افرادی که مینای ضعیف دارند، بسیار مناسب است.

۶. سبزیجات چلیپایی (بروکلی، گل‌کلم)

این سبزیجات در کنار مواد معدنی، دارای ترکیباتی هستند که در مواجهه با دستگاه گوارش، به حفظ تعادل اسید-باز بدن کمک می‌کنند. وقتی PH بدن و بزاق متعادل باشد، روند فرسایش مینای دندان کاهش پیدا می‌کند. بخارپز کردن بروکلی یا افزودن آن به سالاد، ساده‌ترین روش مصرف است.

۷. سیر و پیاز خام

این دو ماده غذایی ترکیبات گوگردی دارند که باکتری‌های مضر دهان را کاهش می‌دهند و می‌توانند امکان حمله اسیدی به مینا را کمتر کنند. البته نباید در مصرفشان زیاده‌روی کرد و همیشه بهتر است بعد از خوردنشان دهان با آب شسته شود تا بو و باقی‌مانده‌ها باعث پلاک نشوند.

۸. تخمه کدو و آفتابگردان

این تخمه‌ها مقدار زیادی روی، منیزیم و فسفر دارند؛ و همان‌طور که قبلاً درباره مکمل‌ها گفتیم، این مواد برای بازسازی سطح مینا ضروری‌اند. یک مشت کوچک تخمه خام (نه شور) در روز، گزینه مناسبی برای کمک به تقویت مینا است.

۹. ژلاتین طبیعی

ژلاتین منبع آمینواسیدهای لازم برای حفظ سلامت لثه و بافت‌های اطراف دندان است. وقتی لثه محکم باشد، فشار روی ساختار دندان کمتر شده و مینا آسیب پذیری کمتری دارد. یک کاسه ژله خانگی با ژلاتین طبیعی و بدون شکر، گزینه‌ای سالم و کاربردی است.

۱۰. آب با فلوراید طبیعی

برخی آب‌های معدنی، مقدار کمی فلوراید طبیعی دارند که می‌تواند به Mineralization سطحی مینا کمک کند. البته منظور، آب‌های حاوی فلوراید کنترل شده است، نه نوشیدنی‌های صنعتی حاوی مواد افزودنی. مصرف یک لیوان آب معدنی دارای فلوراید طبیعی در روز، مخصوصاً بعد از غذا، به کاهش تخریب اسیدی کمک می‌کند.

چه غذاهایی برای دندان درد بد است؟

وقتی دندان درد می‌گیرد، هر لقمه می‌تواند تبدیل به چالش شود. در این شرایط، بعضی غذاها مثل بنزین روی آتش عمل می‌کنند؛ درد را بیشتر می‌کنند، التهاب را بالا می‌برند و حتی ممکن است باعث شکستن دندان ضعیف یا پرکردگی قدیمی شوند. اگر درگیر دندان درد، عصب کشی نیمه‌تمام، پوسیدگی عمیق یا حساسیت دندانی هستید، بهتر است این گروه‌های غذایی را بشناسید و موقتاً محدود یا حذف کنید.

1. خوراکی‌های خیلی شیرین و چسبنده: تافی، سوهان، گز، کارامل، آدامس‌های قندی، نقل و باسلوق.
   این مواد به‌راحتی در شیارها و بین دندان‌ها گیر می‌کنند و مدت طولانی روی ناحیه دردناک باقی می‌مانند.
   باکتری‌های دهان از قند تغذیه می‌کنند و اسید تولید می‌شود؛ اسیدی که مستقیماً به مینای ضعیف و دندان دردناک حمله می‌کند.
2. نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های اسیدی: نوشابه گازدار، آبمیوه صنعتی، آبلیمو غلیظ، ترشی‌های تند و سرکه‌ای، لواشک صنعتی. اسید، مینای دندان را نرم‌تر و نازک‌تر می‌کند و دندان حساس، چند برابر دردناک‌تر می‌شود.
   ترکیب «قند + اسید» (مثل نوشابه و آبمیوه شیرین) بدترین حالت ممکن برای شروع یا شدیدتر شدن دندان درد است. در دوره درد دندانی، بهتر است نوشیدنی‌های اسیدی را کنار بگذارید یا به حداقل برسانید و اگر مصرف کردید، بعد از آن چند جرعه آب ساده بنوشید.
3. غذاهای خیلی سرد یا خیلی داغ: بستنی، یخ، چای و قهوه خیلی داغ، سوپ داغ
   دندانی که ریشه ملتهب دارد، نسبت به تغییرات دما بسیار حساس است. تماس ناگهانی با سرما یا گرمای شدید، مثل شوک به عصب دندان است. این تغییر دما می‌تواند درد شدید و ناگهانی ایجاد کند و حتی بعد از پایان خوردن هم درد ادامه پیدا کند.
   بهتر است در دوره دندان درد، نوشیدنی‌ها و غذاها را «ولرم» مصرف کنید؛ نه یخ زده، نه داغ داغ.
4. خوراکی‌های سفت و سخت: ته دیگ سفت، مغز آجیل خیلی خشک، یخ، شکستن پسته و فندق با دندان، آبنبات سفت. فشار زیاد روی دندان ترک خورده یا ضعیف، می‌تواند ترک را عمیق‌تر کند یا باعث شکستن دیواره دندان شود. همچنین دندان هایی که از پرکردن آنها زمان زیادی میگذرد یا ترمیم‌های موقت هم با این فشارها در خطر کنده شدن هستند.
   در صورت دندان درد، غذاها را نرم‌تر انتخاب کنید؛ برنج نرم، خورش، سوپ ولرم، سبزیجات پخته و گوشت ریش شده.
5. غذاهای خشک و ترد که زیاد جویدن می‌خواهند: نان خشک، چیپس، پفک، کراکرهای سفت
   این غذاها معمولاً روی یک سمت دهان بیشتر جویده می‌شوند و اگر اتفاقاً فشار روی دندان دردناک بیفتد، درد ناگهانی و شدید ایجاد می‌شود.
   خرده‌های ریز این خوراکی‌ها هم بین دندان‌ها گیر می‌کند و روی پوسیدگی باز می‌نشیند و درد را تشدید می‌کند.
6. خوراکی‌های شیرین مایع یا نیمه‌مایع: کیک‌های خیلی شیرین، شکلات صبحانه، مربا، خامه شیرین، شربت‌های غلیظ. این مواد سریع تمام سطح دندان را می‌پوشانند و اگر مسواک نزنید، ساعت‌ها روی دندان می‌مانند.
   در زمان دندان درد، این لایه شیرین می‌تواند حساسیت را بیشتر کند و باعث ضربان و تیر کشیدن درد شود. اگر هم این موارد مصرف شد، حتما بعدش دهان با آب شسته شود ولی مسواک زدن آن به زمان بدون درد موکول شود (مثلاً زمانی که داروی مسکن اثر کرده است).
7. غذاهای خیلی تند و ادویه‌دار: غذاهای پر از فلفل، سس تند، ترشی‌های خیلی تند
   اگر کنار دندان دردناک، لثه التهاب یا آبسه داشته باشد، ادویه تند می‌تواند سوزش و درد را چند برابر کند.
   غذاهای تند همچنین می‌توانند جریان خون در ناحیه را بیشتر کنند و گاهی احساس نبض و فشار در دندان را شدیدتر کنند. در دوره درد، غذاهای ساده‌تر، کم‌ادویه و ملایم‌تر انتخاب کنید.
8. نوشیدنی‌های الکلی و سیگار (در صورت مصرف): الکل و سیگار هر دو جریان خون لثه را مختل می‌کنند و روند ترمیم را کند می‌کنند. تماس الکل با دندان دردناک، احساس سوزش و درد را تشدید می‌کند و برای بافت‌های دهان تحریک‌کننده است.
   پس اگر درمان دندانی در پیش دارید، حتی چند روز فاصله از این مواد می‌تواند کمک بزرگی به روند بهبود کند.
9. غذاهای شیرین قبل از خواب: حتی اگر نوع آن سبک باشد، مثل بیسکویت، شکلات یا شیرینی خشک. در زمان خواب، بزاق کمتر ترشح می‌شود و دهان توان طبیعی شست و شو و خنثی کردن اسید را از دست می‌دهد.
   اگر با دندان درد، شیرینی قبل از خواب بخورید و مسواک نزنید، معمولاً نیمه شب با درد شدیدتر بیدار می‌شوید.

پس بهتر است از دو سه ساعت قبل از خواب، چیزی نخورید؛ به‌خصوص اگر دندان‌تان درد می‌کند.

اگر الان دندانم درد می‌کند، چه‌کار کنم؟

• یک سمت دهان (سمت سالم) را برای جویدن انتخاب کنید.
• غذا را نرم، ولرم و کم‌ادویه کنید.
• موقتاً از غذاهای ذکرشده بالا دوری کنید تا به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

فقط با تغییر رژیم غذایی، مشکل ریشه‌ای دندان حل نمی‌شود؛ درد، علامت هشدار است، نه چیزی که همیشه با پرهیز غذایی کنترل شود.

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان چی بخوریم؟

پوسیدگی دندان زمانی شروع می‌شود که باکتری‌ها از قند غذا تغذیه کنند و اسید بسازند؛ اسیدی که مینای دندان را آرام و تدریجی تخریب می‌کند. انتخاب درست مواد غذایی می‌تواند میزان اسید، چسبندگی باقیمانده‌های غذایی و رشد باکتری‌ها را به شکل چشمگیری کاهش دهد. بنابراین اگر رژیم غذایی‌تان هوشمندانه باشد، می‌توانید از بسیاری از پوسیدگی‌های زودرس جلوگیری کنید.

• پنیر و لبنیات کم چرب: کمک به خنثی شدن اسید دهان و تأمین کلسیم کافی برای تقویت مینا.
• سبزیجات خام مثل هویج و کرفس: افزایش ترشح بزاق و پاک شدن طبیعی سطح دندان‌ها.
• انواع مغزها (بادام، گردو، تخمه کدو): کربوهیدرات پایین، مواد معدنی بالا و تأثیر مثبت بر بازسازی سطحی دندان.
•  ماهی‌های چرب و تخم مرغ: تأمین ویتامین D برای جذب بهتر کلسیم و تقویت ساختار دندان.
• میوه‌های کم قند مثل سیب و گلابی: افزایش بزاق و کاهش باقی ماندن قند چسبنده در دهان.
• غلات سبوس دار: کندتر هضم می‌شوند و قند خون را سریع بالا نمی‌برند؛ یعنی پلاک کمتری تشکیل می‌شود.
• ماست ساده بدون شکر: تقویت باکتری‌های مفید دهان و کاهش رشد باکتری‌های تولیدکننده اسید.
• سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم، کاهو): مواد معدنی بالا و کمک به متعادل شدن PH دهان.
• آب و چای سبز بدون شکر: کاهش چسبندگی غذا روی دندان و مهار باکتری‌های مضر.
• کنجد و فرآورده‌های طبیعی آن: افزایش کلسیم قابل جذب و کمک به پاکسازی سطح دندان در هنگام جویدن.

سؤالات متداول

1. بهترین غذا برای تقویت دندان‌ها چیست؟
   غذاهایی که هم کلسیم دارند و هم باعث افزایش بزاق می‌شوند بهترین اثر را دارند؛ مثل پنیر، ماست، سبزیجات خام و مغزها.
2. آیا می‌توان با تغذیه جلوی پوسیدگی دندان را گرفت؟
   بله؛ اگر مصرف قند کاهش پیدا کند و غذاهای کم چسبنده و غنی از مواد معدنی انتخاب شوند، احتمال پوسیدگی به‌طور قابل توجهی کم می‌شود.
3. چه نوشیدنی‌هایی برای دندان ضرر دارند؟
   نوشابه، آبمیوه‌های شیرین، چای و قهوه خیلی داغ و هر نوشیدنی اسیدی که بعد از مصرف دهان را اسیدی‌تر کند.
4. آیا سیب برای دندان مفید است؟
   بله؛ سیب باعث افزایش بزاق و تا حدی پاک شدن طبیعی سطح دندان می‌شود. فقط نباید جای مسواک را بگیرد.
5. چطور با تغذیه مینای دندان را تقویت کنیم؟
   با مصرف منظم منابع کلسیم، فسفر، ویتامین D و خوراکی‌هایی که اسید دهان را کاهش می‌دهند مثل چای سبز و سبزیجات برگ‌سبز.
6. آیا مصرف شیرینی همیشه باعث پوسیدگی می‌شود؟
   مشکل اصلی شیرینی «چسبندگی و باقی ماندن طولانی روی دندان» است. اگر مقدار کم و همراه رعایت بهداشت دهان مصرف شود، آسیب کمتری دارد.
7. برای دندان درد چه غذاهایی را نباید بخوریم؟
   غذاهای سفت، خیلی سرد یا داغ، خوراکی‌های چسبنده و نوشیدنی‌های اسیدی بهتر است حذف شوند تا درد تشدید نشود.
8. آیا مکمل‌های کلسیم واقعاً دندان را تقویت می‌کنند؟
   اگر کمبود کلسیم داشته باشید، بله. اما در افراد سالم، مکمل تنها نقش کمکی دارد و جایگزین رژیم غذایی مناسب نیست.
9. بهترین میان وعده برای جلوگیری از پوسیدگی چیست؟
   بادام خام، ماست ساده، سبزیجات خام و میوه‌های کم قند بهترین انتخاب‌ها هستند.
10. آیا نوشیدن آب زیاد به حفظ سلامت دندان کمک می‌کند؟
    بله؛ آب اسید دهان را کاهش می‌دهد، باقیمانده غذا را می‌شوید و از خشکی دهان که یکی از عوامل مهم پوسیدگی است جلوگیری می‌کند.

 نکات کلیدی برای سلامت دندان

حفظ سلامت دندان‌ها فقط با مسواک زدن و نخ دندان انجام نمی‌شود؛ بخش مهمی از این مراقبت، در سفره غذایی اتفاق می‌افتد. انتخاب غذای مناسب می‌تواند محیط دهان را متعادل‌تر کند، مینای دندان را تقویت کند و جلوی بسیاری از پوسیدگی‌های زودرس را بگیرد.

از طرف دیگر، مصرف خوراکی‌های چسبنده، اسیدی یا خیلی سفت می‌تواند همانقدر که ساده به نظر می‌رسند، به دندان‌ها آسیب جدی وارد کنند خصوصاً اگر التهاب یا دندان درد داشته باشید.

به یاد داشته باشید که تغذیه درست، مکملی برای بهداشت دهان است نه جایگزین آن. مسواک منظم، نخ دندان، و چکاپ‌های دوره‌ای، در کنار رژیم غذایی مناسب، کامل‌ترین مسیر برای داشتن دندان‌هایی سالم و بادوام هستند.